Còn có tên gọi là Dành dành Sơn chi tử thuộc họ cà phê
Chi tử là quả Dành Dành chín phơi hay sấy khô.( Chi là chén đựng rượu tử là quả hay hạt vì quả dành dành giống cái chén đựng rượu ngày xưa nên gọi là chi tử)
– Chi tử được dùng từ lâu trong đông y theo tài liệu cổ Chi tử có vị đắng tính hàn vào 3 kinh tâm phế và tam tiêu có tác dụng tả hỏa lợi tiểu cầm máu dùng cho những người sốt bồn chồn khó ngủ miệng khát họng đau mắt đỏ da vàng tiểu tiện khó khăn thổ huyết máu cam lỵ ra máu tiểu tiện ra máu….

Nhìn qua thành phần của Toa chúng ta thấy hạt nếp chỉ là chất dính kết và có tính bình vị thuốc Hạnh nhân và Đào nhân có tác dụng gần giống nhau như vậy toa thuốc chủ về ba vị chính Bạch hồ tiêu Hạnh và Đào nhân và Chi tử . Cả ba vị đều có dược tính đi vào 3 kinh chính là Gan Thận và Tâm ngoài ra còn trực tiếp ảnh hưởng đến Tam tiêu và phế. Và đều có tác dụng hành huyết khu ứ thông khí thanh nhiệt hạ hỏa….Đó là những đặc điểm yêu cầu của dược liệu để dập tắt những triệu chứng vốn có của bệnh Huyết áp cao. Về đặc tính của phương toa đây là một toa nặng về Phép Tả không có tính chất bồi bổ ( Bá đạo).
Điểm cần làm sáng tỏ của Phương toa này là tại vì sao phải đắp ở lòng bàn chân và việc đắp chân tả (trái) cho nam giới chân hửu (phải) cho nữ giới có ý nghĩa gì trong phương toa. Và điểm quan trọng tối hậu là tại vì sao có người khỏi bệnh rất nhanh có người lại cầm chừng và đôi khi lại có xu thế xấu đi. Và tại vì sao phương toa này kết hợp với một vài động tác day bấm huyệt đơn giản lại có khả năng phòng chống đột quị (tai biến mạch máu não) rất cao.

Muốn làm sáng tỏ những vấn đề chúng ta cần phải hiểu sơ bộ những nguyên nhân gây nên bệnh Huyết áo cao theo y lý Đông phương.
Như đã trình bày trên nguyên nhân gây nên bệnh áp suất máu cao là do 7 nguyên nhân chủ yếu và qui tụ về 4 cơ quan nội tạng đó là Tim Gan Thận và Tam tiêu
Ta thử tìm hiểu những bệnh chứng trên xem sao.
– Một trong những nguyên nhân hàng đầu gây nên bệnh này là Thận suy mà chủ yếu là Thận Âm suy (nguyên nhân làm cho suy chức năng thận là do viêm nhiễm hoặc hoạt động tình dục quá độ).
Thận là nguồn gốc của thiên nhiên Thuộc hành Thủy. Công năng chủ yếu là tàng nạp tinh khí và là Nguyên Âm Nguyên Dương của Cơ thể cho nên Thận chỉ tàng trữ chứ khhông được phép hao tán. Thận bên trái là Chân Dương (tả thận). Thận bên phải là Chân Âm ( hữu thận) còn Mệnh môn thì ở giữa.
Thận âm hư có các triệu chứng sau. Đầu choáng váng hoa mắt ù tai mất ngủ mồ hôi trộm đau lưng mỏi gối tâm phiền nhiệt di hoạt tinh Xích mạch tế sác có thể liên hệ đến chứng thần kinh suy nhược ( cách chữa tư dưỡng hữu thận dùng toa Lục vị hoàn hoặc bát vị tri bá). Thận âm hư cho nên không có đầy đủ chân khí để hoạt khí khắp châu thân không vận dụng được thủy khí để đưa lên dập tắt Tâm hỏa uất vượng mà sinh ra cuồng nhiệt tổn hại đến Kinh mạch đó là nguyên nhân gây nên chứng Hỏa Vượng ( huyết áp cao). Hư thì phải bổ đó là cái lý đương nhiên của Y đạo. Nhưng toa thuốc trên không có tác dụng bồi bổ thận âm. Cho nên những người mắc bệnh huyết áp cao từ nguyên nhân này toa thuốc trên không có hiệu quả là vậy. Cho nên chúng ta phải cẩn trọng trong việc dụng toa. Thông thường những người huyết áp cao có từ nguyên nhân này có triệu chứng tình trạng áp suất máu trồi sụt thất thường và không phải là những người béo phì và có tâm tính không cuồng nhiệt hay bứt rứt ưu phiền và tự ty.

Hầu hết những triệu chứng thoát hiện ra bề ngoài mà dễ nhận biết của bệnh HAC ( Huyết áp cao) đều do nguyên nhân từ chứng Hỏa Vượng ( khí nóng như thiêu đốt bốc lên đầu. Chứng này do Hỏa tà ( Tâm hỏa ) và Can hỏa gây nên. Có chứng này là do các nguyên nhân  sau:

* Chứng Tâm Thận Bất Giao: ( Thủy hỏa vị tế). Tâm (tim) thuộc hỏa thận thuộc thủy Thủy cần thăng lên Hỏa cần giáng xuống để thủy hỏa giao lưu ký tế nhưng do thủy suy hỏa vượng không thông với nhau thành chứng tâm thận bất giao triệu chứng là đầu choáng váng mất ngủ chóng quên ù tai hoa mắt tâm phiền bứt rứt đau lưng mỏi gối ( Phép chữa : dưỡng tâm thận dùng toa Giao thái Hoàn tức là toa Lục vị gia Táo nhân Bán hạ và ngũ vị )

* Chứng Can Hỏa Vọng Động: Tức là gan bị bệnh trì trệ huyết ứ gây nên triệu chứng đau đầu hoa mắt chóng mặt mặt và mắt đỏ đau tức hai bên hông sườn nóng sốt ruột mạch huyền.( cách trị : Dùng bài Tả Thanh Thang nếu có chứng viêm gan thì dùng toa Long Đởm Tả Can Thang.

* Còn có chứng phụ là do Thận thủy suy kiệt không tư nhuận được can mộc ( Thủy sinh Mộc) gây nên triệu chứng mắt tối sầm đầu thỉnh thoảng nhức từng cơn hoa mắt chóng mặt đau nhói sườn ( phép chữa Bổ thận thủy với toa Lục Vị Qui Thược)

* Chứng Hỏa Thịnh Tại Thượng Tiêu Và Trung Tiêu. Chứng này do nhiệt tà uất kế tại tam tiêu  mà gây nên. Gây nên đốt nóng tam tiêu làm bế tắc thủy đạo Khí thủy không thăng lên được mà chế ngự hỏa Tà ´

* Chứng Can Khí Uất Kết: Gan chủ về sự điều tiết máu huyết trong cơ thể nếu Gan bị bệnh do viêm nhiễm hay quá tải do làm việc nhiều như ăn uống nhiều chất mỡ bia rượu thuốc lá dùng quá nhiều hoá dược v..v..sẽ gây nên chứng khí huyết uất kết trì trệ ở gan chứng này có các triệu chứng hay giận dữ nhức đầu đau hông sườn nếu can khí thăng phát thái quá can hoả thăng lên gây ra đau đầu choáng váng nếu can dương hoả thịnh thì đau đầu kịch liệt mắt đỏ ù tai. Nếu như can hoả đạt đến cực thịnh thì gây nên chứng phong hoả ( đột quị)

Chỉ sơ điểm một vài nguyên nhân chủ yếu như vậy để chứng tỏ hầu hết các nguyên nhân của chứng HAC đều do chứng Hoả Vượng mà thành. Hoả Tà là Tâm Hoả vọng động do tim suy không kiềm chế được khí hoả để hoả khí bốc lên mà nung đốt cả châu thân. Trong khi Khí Thận Thuỷ không có năng lực thăng lên để hoá giải( Thận Hư). Loạn Hoả là do gan mất khả năng điều tiết nên Khí Dương Mộc của Gan bốc lên mà đốt thành Loạn Hoả (Do thuỷ Thận không tu dưỡng được Mộc Gan mà nên). Tam tiêu bế tắc Khí thuỷ không lưu thông làm cho khí hoả không bị kiềm chế mà nung đốt thượng tiêu và trung tiêu đó là chứng Hoả Tặc  do thuỷ khí (thận)  không được thanh khiết mà đưa thuỷ khí ô trược lên mà thành chứng bế tắc.

Lập phương hầu hết là các vị hoạt huyết khu ứ thông trọc và thanh nhiệt… lại đắp ở dưới lòng bàn chân đó chính là diệu pháp của phương toa này. Hiểu nôm na là phương toa này như đem củi mà đốt dưới đáy nồi cho hơi nước (thuỷ khí) bốc lên để dập tắt 3 thứ Hoả đang hoành hoành ở phía trên ( Hoả Tà Loạn Hoả và Hoả Tặc ). Đó là phép dụng thuốc cực kỳ linh hoạt và táo bạo một cách huyền vi là dùng Hoả Dược đế dập tắt Hoả Khí. Thật là tài tình. Các dược thảo có tính nung đốt : Bạch hồ tiêu Hạnh nhân Đào nhân được dược tính thanh tảo của Chi tử phò tá được đặt vào nơi mà Khí Thuỷ ngưng kết là lòng bàn chân và cũng là nơi có Huyệt Dũng Tuyền là khởi đầu của Thận Kinh Thủ pháp này như nung cho kết thuỷ tan loãng ra và thăng tán theo Thận kinh kéo theo Chân Thuỷ như một cơn lốc xoáy vút lên cao mà để phá tan khí Hoả từ trong lòng của đám cháy.
Nếu ta  ví như chứng Hoả Vượng(HAC) như một đám cháy. Nếu dùng dược thảo có tính Hàn để bình thảo nó  nếu đám cháy quá lớn thì dược thảo đưa vào đôi khi chỉ như xô nước nhỏ khó có thể dập tắt nổi. Phương toa trên đã khắc chế được nhược điểm đó là như một tiếng nổ ở trung tâm đám cháy làm cho Lửa không cóđiểm gốc để mà bám tựa bùng phát nữa.

Đó cũng là đặc điểm ưu việt của phương toa này Khi thuỷ khí được đột ngột ào ào thông tán lên cao  cuồn cuộn như thác lũ đã cuốn phăng mọi chướng ngại bế tắc trên thuỷ đạo của Tam tiêu như một dòng sông đã được nạo vét từ đó mà thuỷ khí được dễ dàng lưu thông Thuỷ khí được lưu thông nên từ đó về sau có đủ để kiềm chế thượng Hoả. Đó là cái lý vì sao chỉ dụng toa có vài lần mà đã bình được bệnh là vậy.

Nhưng tại vì sao lại có người lại không khỏi bệnh mà còn có xu hướng xấu thêm. Đó là vì Thận âm suy nhược Thuỷ Khí đã cạn kiệt. Không có nước thì có đốt bao nhiêu lấy nước đâu mà bốc hơi. Vì vậy đối với người có Thận âm suy hư nặng thì chưa nên dùng toa này vội ( xem chứng Thận âm suy ở phía trên). Mà trước nên tu dưỡng bồi bổ Thận Âm  làm cho Khí Thuỷ thịnh vượng lên khi thuỷ khí đầy đủ hãy dụng toa ( Đổ nước vào nồi trước rồi mới đun- dụng toa). Thì toa này mới công hiệu với những người bị suy thận được. ( muốn tu dưỡng Thận âm nên dụng toa Lục Vị Hoàn:  Thục địa 32 gam Hoài sơn 16 gam Sơn thù 16 gam Bạch linh 12 gam Đan bì 12 gam Trạch tả 12 gam. Hoặc là dụng toa Lục Vị Tri Bá tức là toa Lục vị Hoàn gia thêm tri mẫu 12 gam Hoàng bá 12)

Còn vì sao lại là Nam đắp chân trái nữ đắp chân phải. Đó là tuân  Y lý  Âm- Dương Nam là dương Nữ là âm. Trên cơ thể con người phía trái là Dương phía phải là Âm Nam đắp chân trái là thuận Dương mà hành khí Nữ đắp chân phải là Thuận Âm mà hành khí. Đó là cũng là sự vi diệu của Y lý Đông phương vậy.

Như vậy là những điểm cốt yếu của Phương toa này đã được lý giải. Phương toa đơn giản nhưng hiệu quả là thiết thực bởi cách lập phương toa quá huyền vi mà thành.

Một điểm lưu ý nữa trong phương toa này còn có một sự vi diệu nào đó mà không thể lý giải được. Đó là sự kết hợp giữa các vị thuốc này còn có một bí mật rất huyền kỳ mà ta chưa biết và rất khó giải thích. Vì khi chúng tôi sử dụng dược thảo có tính năng tương tự đôi khi lại có tính nung đốt cao hơn để  thay đổi một vị thử xem sao thì phương toa vẫn có hiệu quả nhưng không  tốt bằng phương cũ. Vì vậy lúc dụng toa mong quí vị không nên thay đổi thành phần và lượng toa. Cứ giữ đúng như Toa nguyên bản mà làm.

Tóm lại đây là một toa thuốc quí có độ tin cậy cao đã qua thử nghiệm và phân tích nghiên cứu có thể sử dụng để trị bệnh huyết áp cao và phòng chống đột quị Chỉ nên lưu ý bệnh nhân nào có triệu chứng Thận suy thì nên bồi bổ Thận âm cho khí thận thuỷ đầy đủ hãy dụng toa thì mới có kết quả.

Chúng tôi là hậu bối tài học còn thô thiển cho nên trong khi lý giải Toa thuốc  vẫn còn có nhiều khiếm khuyết. Mong quí vị Tôn sư các bậc lão thành trưởng thượng trong nghề ai có ý kiến khác mong quí vị chỉ giáo. Một vài lời góp ý của Quí vị đối với chúng tôi là bể học vô giá. đối với bệnh nhân là ân đức vô lượng.
Cúi đầu đa tạ.

Thanh Long Quảng Nhẫn Lê Thuận Nghĩa   

( Mời quí vị đón đọc entry mới : Hắc Hoàng Kỳ Phương – Một toa thuốc phòng chống Ung thư có xuất xứ từ Tây tạng )
__________________________________________________
Biên soạn : Quảng Nhẫn Lê Thuận Nghĩa
Nguồn       : Viện Nghiên Cứu Ứng Dụng Y Học Cổ Truyền Trung Hoa (Institut für Tradition Chinesiche Medizin) tại CHLB Đức